Dane podstawowe:
1. Obiekt: organy piszczałkowe
2. Miejsce przechowywania kościół pw. Św. Michała Archanioła w Wysokiem
3. Datowanie obiektu: 1909 r
4. Wykonawca obiektu: Jan Tucek Hora Kutna (Czechy)
5. Numer ochrony - rejestr zabytków województwa lubelskiego, numer rejestru B/465
Opis:
Szesnastogłosowe organy umieszczone w dębowej szafie organowej zamkniętej. Podbudowa dwuczęściowa z prześwitem przejściowym po środku. Ścianki w formie płycin prostokątnych po bokach i ostrołukowych od przodu. Prospekt nadwieszony do przodu, wsparty na czterech wspornikach. Boki płycinowe. Prospekt składa się z 3 dużych płaszczyzn piszczałkowych w formie wież przedzielonych niższymi płaszczyznami piszczałkowymi. Poszczególne płaszczyzny ramują arkadki ograniczone filarkami, zamknięte w wyższej osi środkowej lukiem ostrym, w osiach skrajnych typem frontonu trójkątnego. Wykroje łuków w typie maswerkowym. Każda z wież ozdobiona trzema pinaklami z żabkami i kwiatonem na szczycie, za którymi ażurowe ścianki łączące m.in. motywy7 maswerkowe z wicią, akantową, półłukami. trójliściem. Dołem prospekt wykończony rodzajem koronki z motywuj maswerkowrego. przerywanego w osiach pilasterków' motywem roślinnym, który występuje także w formie plakietek i zdobienia głowic filarków. Drewno szaty' organowej utrzymane w naturalnej, spatynowanej kolorystyce politurowanego dębu. Dekoracje, głównie roślinne, podkreślane złoceniem uzupełnianym ugrem i czerwienią karminową. Kontuar wolnostojący, drewniany, na przedniej ściance którego umieszczona tabliczka warsztatu organmistrzowskiego, metalowa, czarno - złota, z napisem: JAN TUCEK HORA KUTNA (CZECHY).
Stan zachowania:
Prospekt organowy w złym stanie. Całość zabrudzona, pokryta warstwą kurzu i pajęczyn. Cała powierzchnia organ pokryta kilkoma warstwami farby W wielu miejscach farba łuszczy się i odspaja. Elementy złocone pokryte wlórną. nieszlachetną pozłotą (szlagmetalem/złotą farbą), obecnie mocno poprzecieraną i skorodowaną. Na podstawie wstępnej analizy wizualnej obiektu stan zachowania drewna można ogólnie określić jako wymagający natychmiastowej konserwacji . Ponadto widoczne liczne szczeliny i ubicia drewna, zwłaszcza na złoconych elementach snycerskich: kapitelach, listwach, we fryzie. Duży ubytek rzeźbienia na górnym, złoconym fryzie. Całość drewna zarówno w konstrukcji jak i w partiach snycersko-rzeźbiarskich w znacznym stopniu uszkodzona przez żerujące drewnojady . na powierzchni występują otwory wylotowe miejscowo czynne zwłaszcza na odwrociu.
Planowane prace konserwatorskie mają na celu nie tylko zahamowanie procesów degradacji, ale takżeprzywrócenie walorów estetyczno-artystycznych prospektu poprzez usunięcie wszystkich wtórnych nawarstwień, a także scalenie odsłoniętej warstwy złoceń i malatury. Wykonana zostanie także konserwacja techniczna obejmująca utrwalenie strukturalne drewna poprzez impregnację, wzmocnienie mocowań oraz uzupełnienie/ rekonstrukcję brakujących elementów.
Głównym celem wykonanych przez nas prac będzie przywrócenie walorów technicznych i muzycznych instrumentu przy maksymalnym zachowaniu substancji zabytkowej. Do wymiany kwalifikują się głównie elementy eksploatacyjne które ulęgają naturalnemu zużyciu podczas użytkowania tj. oskórowanie miecha i kalikanta, elementy łożyskujące i tłumiące pracę klawiszy. Elementy uszczelniające wykonane ze skóry. Główne podzespoły instrumentu będą wymagały prac naprawczo konserwacyjnych z zachowaniem wszelkich zasad pracy przy obiekcie zabytkowym. W razie jakichkolwiek wątpliwości lub odkryć będzie o tym fakcie powiadomione służby konserwatorskie z WUOZ. Podczas przeprowadzonych prac kryterium doboru materiałów do regeneracji bądź naprawy jest jak najwierniejsze odzwierciedlenie oryginału. Na koniec całe wnętrze instrumentu wraz ze wszystkimi piszczałkami i podłogą na której są umiejscowione zostanie zakonserwowane preparatem przeciw owadom per-xil 10. Poszczególne elementy drewniane instrumentu po przeprowadzonych pracach naprawczych również zostaną pieczołowicie zabezpieczone tym preparatem.
Zastosowane materiały i preparaty:
• detergenty’ środki myjące.
• naturalna skóra i owcza i bydlęca
• drewno dębowe sosnowe świerkowe
• rozpuszczalniki: benzyna ekstrakcyjna, alkohol etylowy, toluen, aceton, nitro
• kleje: rakoll, klej kostny, butapren
• impregnaty: Hylotox, per-xill0. rozpuszczalnikowe impregnaty do stosowania na zewnątrz
• wypełniacze: kity szpachlówki. paraloid b-72 wosk twardy .wosk pszczeli
Ogólny program prac konserwatorskich przy organach
• Sporządzenie dokumentacji fotograficznej przy demontażu i w trakcie prac konserwatorskich, inwentaryzacja;
• Demontaż instrumentu na elementy składowe;
• Weryfikacja stanu zachowania poszczególnych jego części; inwentaryzacja
• Pakowanie i transport elementów instrumentu do pracowni;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy miechu głównym i kalikancie;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy wiatrownicach pedałowej i manuałowej;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy kontuarze i jego mechanizmach;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy pozostałych elementach instrumentu;
• Prace remontowe przy klawiaturze manuałowej i pedałowej;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy wszystkich piszczałkach;
• Prace naprawczo-konserwatorskie przy szafie organowej;
• Prace pozłotnicze;
• Pakowanie zabezpieczenie i transport wszystkich elementów organów do kościoła w Wysokiem:
• Montaż poszczególnych części szafy organowej;
• Montaż piszczałek prospektowych;
• Montaż konstrukcji nośnych i wiatrownic;
• Montaż traktury rejestrowej i tonowej;
• Montaż dmuchawy i systemu powietrznego;
• Wstępna regulacja poszczególnych mechanizmów instrumentu;
• Całościowe sprawdzenie i regulacja wszystkich mechanizmów instrumentu:
• Wstępna intonacja piszczałek ustalenie ciśnienia w miechu głównym;
• Intonacja właściwa i strojenie;
Szczegółowy program prac konserwatorskich
Demontaż instrumentu oraz ponowny jego montaż po naprawie i konserwacji
• sporządzenie dokładnej dokumentacji fotograficznej instrumentu traktury i poszczególnych części;
• oczyszczenie i demontaż wnętrza;
• oczyszczenie i demontaż piszczałek;
• demontaż miecha i kalikanta;
• demontaż i zabezpieczenie piszczałek prospektowych:
• oznaczenie elementów składowych, zabezpieczenie i przygotowanie zapakowanie do transportu:
• demontaż dmuchawy i regulatora;
• demontaż kontuaru i klawiatury manuałowej;
• demontaż traktury tonowej i rejestrowej;
• demontaż konstrukcji nośnej:
• demontaż systemu powietrznego, dmuchawy, kanałów;
• demontaż szafy organowej;
• zabezpieczenie zapakowanie ww. elementów i przygotowanie do transportu;
• transport i zdeponowanie elementów' organów w Pracowni Budowy i Konserwacji Organów w Pleśnej;
• ponowne zabezpieczenie i przygotowanie części organów do transportu do kościoła;
• montaż szafy organowej po przeprowadzonych pracach na chórze muzycznym kościoła montaż konstrukcji nośnej wiatrownic;
• montaż wiatrownic montaż miecha i kalikanta; montaż kontuaru i jego mechanizmów:
• montaż magistrali zaopatrującej instrument w powietrze;
• montaż mechanizmów' traktury tonowej i rejestrowej;
• montaż piszczałek prospektowych;
• montaż piszczałek na wiatrownicach
Renowacja kontuaru, naprawa i regulacja jego mechanizmów oczyszczenie wnętrza kontuaru;
• sporządzenie dokumentacji fotograficznej;
• demontaż kontuaru na elementy składowe;
• demontaż klawiatury' manuałowej;
• demontaż klawiatury pedałowej;
• renowacja i konserwacja klawiatury pedałowej;
• naprawa zużytych lub uszkodzonych okładzin klawiszy pedałowych;
• montaż nowego filcowania łożyskująco-tłumiącego klawiatury pedałowej:
• naprawia sprężyn klawiatury pedałowej;
• ewentualna rekonstrukcja innych zniszczonych przez drewnojady elementów;
• naprawa i konserwacja (oryginalnego)drewna, uzupełnienie ubytków;
• konserwacja elementów wnętrza kontuaru i poszczególnych jego mechanizmów; (per- xil 10 oraz rozpuszczalnikowe impregnaty do drewna altax drewno-chron) naprawia regulacja włączników rejestrowych i ich elementów;
• rekonstrukcja tabliczek rejestrowych;
• naprawa i konserwacja uszkodzonych abstraktów7 traktury pneumatycznej;
• naprawa i konserwacja uszkodzonych elementów traktury rejestrowej 12 montaż nowych elementów łożyskująco-tłumiących włączników rejestrowych;
• demontaż i ponowny montaż traktury’ tonowej;
• regulacja traktury tonowej i rejestrowej; renowacja tabliczki znamionowej budowniczego organów;
• renowacja i konserwacja pulpitu nutowego;
• regulacja wszystkich mechanizmów kontuaru;
• regulacja luzu i poziomowanie klawiatury manuałowej:
• zabezpieczenie i konserwacja wszystkich drewnianych części mechanizmów; (per- xil l0)
«
• regulacja mechanizmu repetycji;
• montaż nowego filcowania łożyskująco-tłumiącego klawiatury' manuałowej;
• montaż nowego filcowania ozdobnego kontuaru;
• uzupełnienie brakujących lub rekonstrukcja zniszczonych części mechanizmów;
• montaż i regulacja abstraktów traktury7 pneumatycznej;
• konserwacja kontuaru przed drewnojadami; (per-xil l0)
• renowacja i konserwacja elementów drewnianych zewnętrznych kontuaru:
• montaż pozostałych części;
Remont i konserwacja miecha głównego i kalikanta
• oczyszczenie miecha;
• demontaż miecha na elementy składowe;
• demontaż kalikanta;
• demontaż starego oskórowania z miecha;
• oczyszczenie wnętrza miecha;
• oczyszczenie wszystkich elementów drewnianych miecha;
• rekonstrukcja zawiasów miecha:
• rekonstrukcja zniszczonych i elementów drewnianych miecha konserwacja wnętrza miecha przed drewnojadami; (per-xil lO)
• konserwacja zewnętrznych części miecha i kalikanta;
• rekonstrukcja zewnętrznych uszczelniaczy papierowych;
• wykonanie nowego oskórowania: (skóra naturalna owcza)
• naprawa i konserwacja mechanizmów kalikanta;
• przygotowanie powierzchni do klejenia oskórowania:
• montaż nowego oskórowania;
• montaż wszystkich części składowych:
• uszczelnienie wszystkich połączeń i części systemu powietrznego;
• montaż obciążników i ustalenie ciśnienia w miechu;
Naprawa konserwacja i regulacja wiatrownic I, II manuału i pedału
• oczyszczenie wiatrownicy z zanieczyszczeń i zabrudzeń;
• weryfikacja stanu zachowania;
• demontaż wiatrownicy na elementy składowe;
• naprawa uszkodzeń i nieszczelności wiatrownicy;
• wykonanie nowego uszczelnienia wewnątrz wiatrownic;
• oczyszczenie stożków z zużytej skóry;
• korekta geometrii klap tonowych:
• naprawa lub rekonstrukcja uszkodzonych stożków;
• wy konanie i montaż nowego oskórowania stożków;
• regeneracja lub rekonstrukcja sprężyn;
• wzorcowanie siły naciągu sprężyn;
• renowacja i konserwacja wiatrownicy :
• regeneracja pozostałych zużytych elementów;
• naprawa skórowania i uszczelnienia pozostałych elementów wiatrownicy;
• montaż komory tonowej;
• korekta geometrii zasuw rejestrowych;
• korekta geometrii kloców piszczałkowych;
• naprawa ew. rekonstrukcja uszkodzonych kloców piszczałkowych;
• naprawa uszkodzonych połączeń śrubowych kloców łub wiatrownicy;
• naprawa lub rekonstrukcja uszkodzonych ławeczek i kołków podtrzymujących piszczałki
• montaż i regulacja wszystkich elementów składowych wiatrownicy;
• konserwac a wiatrownicy przed drewnojadami; (per-xil 10)
Renowacja i konserwacja piszczałek drewnianych. Naprawa pozostały ch uszkodzonych piszczałek, dostojników, szpuntów stopek, uzupełnienie braków lub ich części;
• analiza uszkodzonych piszczałek (rodzaj drewna, wymiary menzury, brzmienie.
intonacja) na stanowisku pomiarowym (intonatornia)
• demontaż szpuntów i bródek piszczałek drewnianych
• oczyszczenie i konserwacja piszczałek (per-xil 10)
• wykonanie pomiarów i sporządzenie dokumentacji pomiarowo wykonawczej do ewentualnej rekonstrukcji materiału piszczałkowego:
• wyselekcjonowanie drewna, cięcie, struganie, klejenie, bejcowanie, lakierowanie
• rekonstrukcja uszkodzonych piszczałek i szpuntów- drewnianych nie nadających się do naprawy
• naprawa korpusów piszczałek drewnianych;
• naprawia wymiana wkrętów- lub otworów- po wkrętach w- piszczałkach drewnianych;
• ewentualna rekonstrukcja zniszczonych bądź silnie uszkodzonych elementów podtrzymujących piszczałki;
• oczyszczenie i konserwacja piszczałek drew-nianych;
• dodatkowa impregnacja drewnianych piszczałek preparatem przeciw erozji drewna i atakiem drewnojadów- (per-xillO)
• prostowanie wgniecionych i pogiętych piszczałek metalowych;
• naprawa skórowanie lub uszczelnienie szpuntów- piszczałek krytych;
• naprawa lub rekonstrukcja stroików piszczałek drewnianych;
• naprawa uszkodzonych korpusów piszczałek metalowych;
• uzupełnienie braków lub rekonstrukcja piszczałek metalowych;
• naprawa lub rekonstrukcja wieszaków piszczałek I manuału i prospektu;
Nowa intonacja i strojenie
• analiza dyspozycji i weryfikacja stanu i możliwości muzycznych piszczałek;
• nadanie właściwej barwy i tonu wszystkim piszczałkom:
• strojenie wstępne wszystkich głosów;
• temperacja stroju oraz strój wszystkich głosów w organach;
Renowacja piszczałek prospektowych
• demontaż piszczałek z prospektu;
• oczyszczenie i weryfikacja stanu zachowania; (odkurzanie, mycie w detergentach)
• naprawa i prostowanie piszczałek (prostowanie, szpachlowanie, cynowanie powierzchni)
• naprawa uchwytów mocujących piszczałki w prospekcie;
• przygotowanie podłoża (matowanie, podładowanie)
• odtłuszczenie powierzchni piszczałek przy pomocy preparatów * benzyna ekstrakcyjna, aceton)
• metalizacja metodą natryskową powierzchni piszczałek; (barwa najbardziej zbliżona do efektu polerowanej cyny);
• montaż piszczałek w prospekcie organów;
Renowacja i konserwacja szafy organowej
• sporządzenie dokładnej dokumentacji fotograficznej;
• oczyszczenie mechaniczne szafy organowej;
• demontaż na elementy składowe;
• zabezpieczenie, pakowanie i transport do Pracowni
• weryfikacja stanu zachowania poszczególnych elementów;
• wykonanie odkrywek w miejscach wcześniej niedostępnych;
• rekonstrukcja brakujących płycin i elementów trwale uszkodzonych nie nadających się do naprawy ;
• naprawa poszczególnych elementów szafy organowej- flekowanie uzupełnienie ubytków naprawa lub odtworzenie złącz stolarskich:
• przygotowanie podłoża pod warstwę politury;
• podkładowanie pod politury;
• dobór kolorystyki i techniki wykonania w oparciu o odkrywki;
• sporządzenie politury politurowanie
• przygotowanie powierzchni pod złocenia; technologia na podstawie odkrywek.
• sporządzenie złoceń;
• konserwacja wewnętrznej strony szafy organowej: technologia po dokładnym zapoznaniu się z obiektem.
• wykonanie retuszu kolorystycznego
• przygotowanie powierzchni pod złocenia;
• wykonanie złoceń; zgodnie z odkrywkami.
• naprawa lub rekonstrukcja okuć, zawiasów i zamków szaty7 organowej;
• zabezpieczenie i pakowanie, przygotowanie do transportu wszystkich elementów szafy organowej;
• montaż szafy organowej na chórze muzycznym kościoła w Wysokiem;
• montaż piszczałek prospektowych organów;
Podsumowując, podział prac konserwatorsko - remontowych będzie podzielony na etapy
Każdy z poszczególnych etapów zostanie odebrany przez konserwatora prowadzącego powołanego przez inwestora i 1głównego wykonawcę oraz WKZ Lublin.
